21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego!

---

21 lutego obchodzimy Dzień Języka Ojczystego. Zatem dziś „kilka słów” o historii oraz wartości języka polskiego. A także o tym… jak dbać o ten ojczysty skarb?
 
Język ojczysty to nie tylko narzędzie komunikacji, ale przede wszystkim istotny element naszej tożsamości i kultury. Każdego roku, 21 lutego, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku, aby promować różnorodność językową i kulturową oraz podkreślać znaczenie języków ojczystych na całym świecie. 

W Polsce, tradycyjnie w tym dniu skupiamy się na wartości i historii naszego ojczystego języka, który ma już ponad 1000-letnią historię. Jego rozwój to fascynująca podróż przez wieki, pełna wpływów innych kultur i języków. To właśnie dzięki tej różnorodności, język polski zyskał swoje unikalne brzmienie, bogactwo wyrazu i niepowtarzalną w skali światowej gramatykę (często niezrozumiałą dla obcokrajowców).

Historia języka polskiego

Nasz ojczysty język, będący jednym z języków zachodniosłowiańskich, ma swoje korzenie w kulturze prasłowiańskiej. Jego rozwój można podzielić na kilka etapów, z których każdy odzwierciedla ważne zmiany społeczne, polityczne i kulturowe.

Pierwsze oficjalne zapisy w języku polskim pochodzą z okresu średniowiecza. „Bogurodzica”, będąca najstarszym zachowanym polskim tekstem poetyckim, jest przykładem wczesnego użycia naszego języka w formie pisanej. Choć rozwijał się on w cieniu, wówczas popularnej łaciny, która dominowała w średniowiecznej Europie jako język liturgii i nauki.

Dopiero okres renesansu i oświecenia przyniósł znaczny rozwój języka polskiego. W XVI wieku zaczął on być używany w literaturze, nauce i dokumentach ówczesnej administracji. Dzięki takim twórcom jak Mikołaj Rej, Jan Kochanowski czy Stanisław Staszic, język polski wzbogacił się o nowe formy i stylistykę. W tym czasie powstawały również pierwsze słowniki i opisy gramatyki polskiej, które miały na celu ujednolicenie zasad pisowni.

Okres rozbiorów oraz zaborów Polski (1772-1795 i 1795-1918) był dla naszych przodków i jednocześnie dla języka polskiego, czasem próby. Władze zaborcze, zwłaszcza pruskie i rosyjskie, prowadziły politykę germanizacji i rusyfikacji, starając się wyeliminować język polski z życia publicznego. Mimo to Polacy, zarówno w kraju, jak i na emigracji, walczyli o zachowanie naszego języka jako symbolu narodowej tożsamości. Szczególnie istotna pod tym względem okazał się epoka romantyzmu, obfita w dzieła wieszczy takich jak Adam Mickiewicz, Zygmunt Krasiński czy klasyka autorstwa Juliusza Słowackiego. Literatura (szczególnie ta bogata w polski mesjanizm romantyzmu), a także sztuka i edukacja w języku ojczystym stały się narzędziem oporu przeciwko zaborcom. Były także niepodważalnymi symbolami polskiej wytrwałości w walce o niepodległość, która pod zaborami trwała aż 123 lata. 

Po odzyskaniu niepodległości 11 listopada 1918 roku, język polski stał się oficjalnym językiem państwowym, który jeszcze w XX wieku, musiał przetrać okres II wojny światowej, a następnie czasy PRL. W okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, mimo cenzury i ograniczeń wolności słowa, nasz język narodowy, nadal się rozwijał, a literatura polska z tego okresu zyskała światowe uznanie dzięki takim autorom jak Wisława Szymborska, Czesław Miłosz czy Tadeusz Różewicz.

Współczesny język polski nadal się rozwija, podlegając wpływom globalizacji, technologii i kultury masowej. Niegdyś czerpiący z łaciny i języka francuskiego, dziś mierzy się częstym wyzwaniem, jakim dla językoznawców stały się zapożyczenia z języka angielskiego. Zmuszają nas one do refleksji nad tym, jak zachować autentyczność i bogactwo języka polskiego w szybko zmieniającym się świecie.

Dlatego niezwykle ważne jest, abyśmy doceniali wartość język polskiego oraz trudy poprzednich pokoleń w walce o jego przetrwanie do XXI wieku. Ponieważ język ojczysty jest nie tylko środkiem komunikacji, ale także nośnikiem kultury, historii i tradycji. Jest kluczem do zrozumienia polskiego dziedzictwa kulturowego i narodowej tożsamości. Dla wielu Polaków na emigracji język polski jest mostem, który łączy ich z ojczyzną, dając poczucie przynależności i tożsamości.
 
Wartość języka ojczystego jest nieoceniona w edukacji i w wychowaniu. Nauka w języku ojczystym pozwala na pełniejsze i głębsze zrozumienie materiału, rozwijanie kreatywności i krytycznego myślenia. Z perspektywy dziejów Polski, możliwość komunikowania się w języku polskim i korzystania z zasobów literatury w tym języku, jest dla nas prawdziwym darem, który warto doceniać. Tym bardziej, że język polski na co dzień odgrywa również kluczową rolę w kształtowaniu więzi rodzinnych i międzypokoleniowych.
 
Warto pamiętać także, że język polski, będący jednym z kluczowych języków słowiańskich, ma znaczący wkład w kulturę europejską i światową. Polska literatura, muzyka i nauka wzbogaciły dziedzictwo kulturowe świata. W dobie globalizacji język polski zyskuje na znaczeniu jako język nauki i biznesu, zwłaszcza w kontekście rosnącej roli Polski na arenie międzynarodowej.

Jak pielęgnować nasz język ojczysty?

Jeżeli chcemy dbać o poprawność języka polskiego i zapewnić mu przetrwanie dla przyszłych pokoleń, możemy zrobić naprawdę wiele. Oto kilka inspiracji:

Edukacja od najmłodszych lat

Podstawą dbałości o język ojczysty jest edukacja. Już od najmłodszych lat dzieci powinny być wprowadzane w bogactwo swojego języka. Nauczyciele i rodzice odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu umiejętności językowych dzieci poprzez czytanie książek, opowiadanie historii i angażowanie ich w rozmowy. 

Literatura jako klucz do zrozumienia

Czytanie literatury w języku ojczystym to jeden z najskuteczniejszych sposobów na wzbogacenie słownictwa i zrozumienie struktury języka. Klasyczne dzieła literackie, poezja czy nowoczesna proza – każdy gatunek wnosi coś wartościowego. Dzięki dbaniu o czytelnictwo możemy nie tylko poszerzyć horyzonty, ale również lepiej zrozumieć naszą historię i kulturę.

Media i nowe technologie

W dobie internetu i mediów społecznościowych język często ulega uproszczeniu. Jednak coraz częściej powstają blogi, posty i nagrania w mediach społecznościowych (np. projekt „ĄĘ”), które promując poprawną polszczyznę, stały się narzędziami do edukacji językowej. 

Kultura i tradycje

Język jest nierozerwalnie związany z kulturą i tradycjami. Uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych, takich jak festiwale, wystawy czy koncerty poezji śpiewanej oraz warsztaty i kursy językowe, pozwala nie tylko cieszyć się sztuką, ale także uczyć się o naszym dziedzictwie językowym. Jedną z propozycji jest bezpłatna wystawa stała w warszawskim Pałacu Rzeczypospolitej, na której można oglądać 170 unikatowych obiektów ze skarbca Biblioteki Narodowej. To literacki zabytki kultury polskiej, z których spora cześć została wpisana na Listę Pamięci Świata UNESCO.

Dialog międzypokoleniowy

Jednym z najważniejszych sposobów pielęgnowania języka ojczystego jest dialog międzypokoleniowy. Starsze pokolenia są skarbnicą informacji o języku i tradycjach. A także nieocenionym źródłem wiedzy o lokalnych dialektach, archaizmach, przysłowiach czy anegdotach. Wspólne spędzanie czasu i wymiana doświadczeń pomagają w budowaniu więzi i utrzymaniu języka żywym.

Edukacja formalna i nieformalna

System edukacji powinien aktywnie wspierać naukę języka ojczystego poprzez odpowiednio dostosowane programy nauczania, konkursy językowe i literackie lub warsztaty pisarskie, które mogą zachęcać do aktywnego używania języka i rozwijania umiejętności.

Dlatego tworząc naszą platformę edukacyjną Optima Highschool, przykładamy szczególną wagę do dbałości językowej i nauczania języka polskiego zgodnie z podstawą programową, przewidzianą dla liceów.

Świadomość językowa

Podstawą dbałości o język ojczysty jest świadomość jego wartości i znaczenia. Kampanie społeczne takie jak Dzień Narodowego Czytania, promowany przez polska Parę Prezydencką; A także artykuły, podcasty i programy telewizyjne mogą przyczynić się do zwiększenia tej świadomości. Starszej publiczności znane są np. programy telewizyjne znakomitych polskich językoznawców, takich jak profesor Jan Miodek czy profesor Jerzy Bralczyk. Dziś można odnaleźć je w internecie (do czego serdecznie zachęcamy naszych uczniów, chcących zgłebic tajniki języka polskiego).

Obchody Dnia Języka Ojczystego to doskonała okazja, aby docenić wartość i znaczenie języka polskiego. Dbałość o język ojczysty to zadanie, które wymaga zaangażowania całego społeczeństwa. Edukacja, literatura, media, kultura, dialog międzypokoleniowy, edukacja formalna i nieformalna oraz świadomość językowa – wszystkie te elementy odgrywają kluczową rolę w pielęgnowaniu naszego języka. 

Wspólne wysiłki mogą zapewnić, że nasz język ojczysty będzie kwitł i przetrwa dla przyszłych pokoleń, pozostając żywym świadectwem naszych korzeni, tożsamości i polskiego ducha.